In mijn praktijk komen regelmatig mensen die tobben met vragen over energieverlies, waarom ze zijn vastgelopen, of dreigen vast te lopen. Ze vragen zich af hoe het komt dat ze steeds in dezelfde kuilen vallen, of in dezelfde soort conflicten terecht komen en relaties kwijtraken. Of ze weten eigenlijk niet meer zo goed waar ze waar nu echt warm voor lopen. Weten niet meer wat hen beweegt, leven meer in hun hoofd dan in hun hart. Ze weten niet meer goed wat ze voelen. En tasten op dat vlak steeds meer in het duister…
In onze filosofieën heeft de homo rationalis jarenlang de boventoon gevoerd en ons geholpen om de wereld hoog technisch en vernuftig te organiseren. De homo rationalis kan ons echter niet helpen oorlog, racisme en overweldigende problemen op het gebied van lichamelijke of geestelijke gezondheid op te lossen. Gelukkig huist onder de homo rationalis, een homo emotionalis, die ons welzijn en ons samen leven met elkaar ten gunste kan bepalen. De homo emtionalis is een wezenlijk onderdeel van ons rijke menszijn. Volgens Riet Okken godsdienstpsychologe, psychotherapeute en schijfster van het boek ‘de bevrijdende kracht van emoties’, ligt er een grote uitdaging in de harmonisering van onze emotionele en rationele kwaliteiten. Broeder ratio en zuster emotie zijn wezenlijke instrumenten om onze planeet in vrede en vreugde te bewonen. Als gevolg van innerlijke oorlogen, die zijn weerspiegeling vindt in onze uiterlijke oorlogen, hebben we niet geleerd met onze emoties om te gaan.
In deze blog meer over de emotionele mens. Wat zijn emoties. Waarom zijn ze zo belangrijk voor ons. Hoe beïnvloeden emoties ons welzijn. Ook in deze blog; hoe de ZKM-methode jou meer inzicht in jouw emotionele ervaringswereld kan geven.
Er zijn vele (zo’n tweeënnegentig) definities in de psychologische literatuur te vinden wat nu precies emoties zijn. Duidelijk is wel dat ‘emotie’ een verzamelnaam is voor een complex fenomeen.
Emotie is afgeleid van het Latijnse ’emovere’, dat letterlijk ’naar buiten bewegen’ betekent.
Het is een actiewoord. Een emotie zet ons in beweging, doet iets in ons bewegen. Emoties gaan gepaard met sterke lichamelijke sensaties zoals huilen, trillen, schreeuwen of lachen. Een emotie is een innerlijke beleving of gemoedsbeweging zoals vreugde, angst, boosheid, verdriet en kan door een situatie of gebeurtenis worden opgeroepen. Emoties zijn subjectieve belevingen en gaan samen met lichamelijke reacties, gelaatsuitdrukkingen en gedrag.
Er is door psychologen lang nagedacht over hoeveel emoties er bestaan, en daar is geen consensus over. In principe gaat men wel uit van vier basis emoties, de vier B’s waaruit alle andere emoties (zijn) ontstaan: BLIJ-BEDROEFD-BOOS-BANG.
Er wordt in de psychologische literatuur vaak een indeling in zes universele basisemoties gemaakt, op basis van de aangeboren emoties, die over de hele wereld hetzelfde zijn. De Amerikaanse onderzoeker Ekman kwalificeerde vreugde, verdriet, woede, angst, plus verbazing en walging als universele basisemoties. Volgens zijn emotietheorie zijn deze 6 emoties aangeboren en in al culturen aanwezig. Bij elk van deze emoties hoort een universele gezichtsuitdrukking.
Wereldwijd geven mensen dus met dezelfde gelaatsuitdrukking uiting aan deze zes basisemoties.
Volgens Riet Okken draagt een emotie het vermogen in zich om ‘de dingen’ des levens te verwerken. Om dit te illustreren haalt zij in het voorbeeld van kinderen aan. Als een kind gekwetst (lichamelijk of geestelijk) wordt huilt het of schreeuwt het van woede of angst. Daarmee geeft het aan de buitenwereld een signaal af van ‘stop’, van een grens, en ontlaad het tegelijk de schok die de kwetsuur hem heeft gegeven. Hiermee verwerkt hij zijn kwetsuur en kan enkele momenten later weer vrolijk verder spelen. Emotie is daarmee tegelijk communicatie en expressie. Een gezonde verwerking van emoties helpt ons om dus om in verbinding te blijven met onze basale energiestroom. De beweging stagneert niet en zo blijven we gezond.
Gevoelens en emoties wijzen je de weg in je leven en brengen je bij jouw behoeften, verlangens maar ook bij je grenzen. Vaak vinden we gevoelens en emoties lastig. In onze samenleving hebben we de mentaliteit van ‘aanpakken’ en ‘niet zeuren maar poetsen’. Gevoelens zijn niet concreet en ervaren we ook daarom soms als lastig, moeilijk en ingewikkeld. En drukken we ze weg…
Voel je je afgewezen (basisemotie bedroefd)? Dan wordt er ingebroken op je behoefte aan waardering en erkenning.
Voel je irritatie (basisemotie boos)? Dat geeft aan dat er iemand over je grenzen heen gaat of dat jezelf je eigen grenzen overschrijdt.
Om goed in je vel te zitten, is het belangrijk om je bewust te zijn van je stemmingen en emoties. Pas als je je emoties kent, kun je er op gepaste wijze op leren reageren en je gedachten en gedrag erop afstemmen. Hoe beter je begrijpt wat je voelt, hoe zelfbewuster je wordt en hoe verder je op het pad naar positieve groei komt.
Volgens de Amerikaanse hoogleraar maatschappelijk werk Brené Brown, hebben veel mensen niet geleerd om hun emoties te onderzoeken en er woorden aan te geven. Toen zij dit bij mensen onderzocht en hen vroeg emoties te benoemen op het moment dat ze de emoties ervaarden, waren dat er slechts drie; blij , verdrietig en boos. Maar achter deze emoties zit een hele wereld aan subtieler gevoelens. Achter boosheid zit vaak verdriet en achter verdriet kan bijvoorbeeld teleurstelling of gemis zitten. En als je zegt dat je boos bent, ben je dan meer geïrriteerd, gefrustreerd of juist razend. Ons gevoelsleven is heel rijk en complex. Dat je niet leert daar in nuances over te kunnen praten is eigenlijk absurd, aldus Brené Brown. Wanneer je niet kunt verwoorden wat je precies ervaart, begrijp je jezelf niet goed. En je kunt dan ook geen echte verbinding maken met anderen. De verbinding met elkaar kan nooit groter of dieper zijn dan de verbinding die je met jezelf ervaart. Want als je niet weet wie je bent, wat je nodig hebt, wenst of gelooft, kun je dat ook niet met een ander delen. Je emotionele vocabulaire vergroten brengt je dus niet alleen dichter bij jezelf maar óók bij de ander.
Juist wanneer we nauwkeurig labels gebruiken om te beschrijven hoe we ons voelen, krijgt iets wat eerst aanvoelde als een oceanische troebele ervaring, ineens grenzen en een naam. Dat labelen wordt ook wel ‘emotional granularity’ genoemd, oftewel emotionele moleculariteit. Wanneer je je emoties kunt benoemen, kun je ze beter doorvoelen en op een passende manier uiten en dat is gunstig voor je psychisch welzijn. Bovendien geeft het richting aan je leven. Want als je weet wat je voelt, weet je ook beter wat belangrijk voor je is. Taal fungeert op deze manier als portaal naar betekenisgeving, verbinding, genezing, een groter zelfbewustzijn en meer zelfkennis.
In mijn praktijk werk ik veelal met de ZKM (Zelf Kennis Methode). Deze methode laat mensen onderzoeken welke ervaringen in hun leven een sleutelrol hebben gespeeld en welke invloed deze ervaringen hebben op hun huidige leven en werk. Deze methode is gebaseerd op de waarderingstheorie (van prof. dr. H.J.M Hermans) die ervan uitgaat dat er in de menselijke ervaringswereld twee fundamentele twee drijfveren (=grondmotieven) bestaan. Deze drijfveren, motiveren jou als mens ertoe jouw dingen te doen;
Wetenschappelijk is bewezen dat er gevoelens zijn die speciaal verbonden zijn met deze grondmotieven. Er zijn ook gevoelens die neutraal zijn wat betreft de motieven, zij geven meer de opwaartse of neerwaartse richting aan in iemands ontwikkeling. Wanneer je je mentaal gezond voelt, zal je contact kunnen maken met alle gevoelens, zowel de positieve alsook negatieve uitdrukkingen van de grondmotieven. Je zult zowel kracht, competentie en trots ervaren alsook voelen dat je kunt verzetten of begrenzen, dat je je autonomie zult kunnen bevechten (Z-motief). Evenzo voor verbondenheid, zul je je geliefd en verbonden kunnen voelen maar ook pijn van gemis kunnen toelaten (A-motief). Ook situaties waarin tegenstrijdige gevoelens, of gevoelens van machteloosheid de boventoon voeren zul je dan kunnen ervaren.
Kort gezegd: je psychisch of mentaal gezond voelen betekent dat je contact kunt maken met al je gevoelens en ze kunt ervaren.
Met behulp van de ZKM-methode ga je stap voor stap vanuit hetgeen je vertelt, jouw levensverhaal opgemaakt in kernzinnen, naar jouw emotionele ervaringswereld. Door een reeks van 24 gevoelens te koppelen aan de kernzinnen, legt deze gevoelslijst de brug tussen de verschillende (levens)ervaringen en de diepere drijfveren die hierin actief zijn. Je verkrijgt hierdoor een genuanceerd inzicht in hoe je beweegt vanuit het Z motief en het A motief. Het geeft je een inkijk in waar je naar toe zou willen groeien en je krijgt zicht op wat je daarin belemmert. Waar ligt je (onvervulde) verlangen, waar liggen je grenzen en geef je deze aan, of juist niet. Welke strategieën heb je jezelf aangeleerd om gezien te worden, om waardering te krijgen of om erbij te horen. Stel je jezelf (te) afhankelijk op, of ben je juist (te) veel op afstand voor de ander. Jouw emotionele ervaringswereld bezien vanuit jouw levensverhaal, opgetekend en geanalyseerd vanuit de twee belangrijkste grondmotieven bieden tal van aanknopingspunten. Voor reflectie, voor meer zelfkennis, voor verandering en voor persoonlijke ontwikkeling.
Mocht je na het lezen van dit blog-artikel meer inzicht in jouw gevoelswereld willen, meer zicht verkrijgen op wat jou beweegt of juist belemmert hierin, neem dan vrijblijvend contact met mij op. Bel, app of mail voor meer info of voor het maken van een afspraak voor een ZKM-traject: 06-81484775 of michele@richter-coaching.nl.
16 januari 2024
Zutphensestraatweg 16
6881 WS Velp
Nederland
Bekijk de kaart
@michelerichter
